Toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử đã tạo ra những chuỗi cung ứng phức tạp và rộng khắp. Tuy nhiên, mặt trái của nó là những vấn đề về môi trường như ô nhiễm, cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu và những vấn đề xã hội như bóc lột lao động, bất bình đẳng ngày càng gia tăng. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững không chỉ là một xu hướng mà là một yêu cầu bức thiết để giải quyết những thách thức toàn cầu.
Chuỗi cung ứng bền vững là gì?
Chuỗi cung ứng bền vững (Sustainable Supply Chain) là chuỗi cung ứng tích hợp đầy đủ các hoạt động có đạo đức và trách nhiệm với môi trường, xã hội và kinh tế. Qua đó, giúp giảm thiểu các rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu, quyền con người, nạn phá rừng và cùng hướng đến đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.
Khác với chuỗi cung ứng truyền thống chỉ tập trung vào tối ưu hóa chi phí và hiệu quả hoạt động, chuỗi cung ứng bền vững đặt trọng tâm vào sự cân bằng giữa lợi nhuận, bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Trong chuỗi cung ứng truyền thống, các yếu tố như tác động môi trường, điều kiện làm việc của người lao động hay ảnh hưởng đến cộng đồng thường bị bỏ qua hoặc xem nhẹ. Ngược lại, chuỗi cung ứng bền vững xem xét các yếu tố này một cách toàn diện và tìm kiếm các giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực và tối đa hóa lợi ích cho tất cả các bên liên quan.
Chuỗi cung ứng bền vững là tập hợp các hoạt động an toàn cho môi trường, xã hội và con người
Lợi ích của chuỗi cung ứng bền vững
Việc xây dựng và vận hành chuỗi cung ứng bền vững mang lại vô số lợi ích cho doanh nghiệp, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về mặt môi trường và xã hội.
Kiểm soát chi phí hiệu quả
Tối ưu hóa chi phí và gia tăng lợi nhuận luôn là mục tiêu cốt lõi của doanh nghiệp, đồng thời cũng là động lực thúc đẩy việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững. Thông qua việc ứng dụng công nghệ kỹ thuật số và chuyển đổi số vào quản lý chuỗi cung ứng, nhiều doanh nghiệp có thể giảm gần 7 - 34% chi phí vận hành, đồng thời cải thiện đáng kể hiệu quả hoạt động.
Không chỉ mang lại lợi ích tài chính, phát triển bền vững còn giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động đến môi trường, tạo nền tảng cho sự tăng trưởng lâu dài. Một chiến lược bền vững không chỉ tối ưu chi phí mà còn giúp doanh nghiệp cải thiện mối quan hệ với chính phủ và cộng đồng địa phương, mở ra cơ hội tiếp cận các chính sách ưu đãi, như trợ cấp thuế hoặc hỗ trợ tài chính. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao vị thế mà còn củng cố hình ảnh thương hiệu bền vững trong mắt khách hàng và đối tác.
Tăng giá trị thương hiệu
Trong thời đại người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến vấn đề môi trường và xã hội, một chuỗi cung ứng bền vững góp phần quan trọng trong việc xây dựng hình ảnh thương hiệu tích cực. Doanh nghiệp không chỉ thu hút được nhóm khách hàng có ý thức về môi trường mà còn tạo được lợi thế cạnh tranh đáng kể trên thị trường. Điều này đặc biệt quan trọng khi tiếp cận các thị trường quốc tế, nơi có những yêu cầu nghiêm ngặt về phát triển bền vững. Hơn nữa, thương hiệu bền vững còn giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân những nhân tài có chung tầm nhìn về phát triển bền vững.
Tăng niềm tin với đối tác
Doanh nghiệp với chuỗi cung ứng bền vững thường được các nhà cung cấp, nhà đầu tư và cổ đông đánh giá cao hơn, nhờ vào cam kết bảo vệ môi trường và thực hiện các tiêu chuẩn quốc tế. Đối tác sẽ cảm thấy an tâm khi làm việc với một doanh nghiệp có quy trình vận hành rõ ràng, hạn chế rủi ro liên quan đến pháp lý, đạo đức hoặc môi trường. Sự tín nhiệm này giúp doanh nghiệp duy trì mối quan hệ lâu dài với các bên liên quan và mở rộng cơ hội hợp tác chiến lược.
Giảm rủi ro
Việc sử dụng nguồn nguyên liệu tái tạo và tuân thủ các quy định về môi trường giúp doanh nghiệp tránh các khoản phạt hoặc chi phí phát sinh do vi phạm luật pháp. Ngoài ra, chuỗi cung ứng minh bạch còn giúp doanh nghiệp dự đoán và ứng phó kịp thời với các biến động thị trường, như sự thay đổi trong giá nguyên liệu hoặc nhu cầu tiêu dùng. Cuối cùng, việc giảm phát thải và phụ thuộc vào các nguồn tài nguyên không bền vững còn giúp doanh nghiệp hạn chế tác động tiêu cực từ các sự kiện bất ngờ, như biến đổi khí hậu hoặc khủng hoảng năng lượng.
Chuỗi cung ứng bền vững giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí và tăng giá trị thương hiệu
Thách thức khi triển khai chuỗi cung ứng bền vững
Quá trình chuyển đổi sang chuỗi cung ứng bền vững đặt ra nhiều thách thức lớn cho doanh nghiệp. Việc thay đổi toàn diện từ tư duy đến quy trình vận hành đòi hỏi sự đầu tư về thời gian, công sức và nguồn lực đáng kể.
Chưa nắm thông tin và kiến thức chuyên môn
Nhiều doanh nghiệp còn thiếu hiểu biết về các tiêu chuẩn, quy định và xu hướng mới trong phát triển chuỗi cung ứng bền vững. Việc không nắm rõ các yêu cầu về môi trường, xã hội cũng như các giải pháp công nghệ hiện đại khiến quá trình chuyển đổi gặp nhiều khó khăn và rủi ro.
Thách thức này càng trở nên nghiêm trọng khi các tiêu chuẩn và quy định về phát triển bền vững liên tục thay đổi và ngày càng khắt khe hơn. Doanh nghiệp cần đầu tư thời gian và nguồn lực đáng kể để cập nhật kiến thức và xây dựng năng lực nội bộ về quản lý chuỗi cung ứng bền vững.
Thiếu vốn đầu tư
Chi phí ban đầu để chuyển đổi sang chuỗi cung ứng bền vững thường rất lớn, bao gồm đầu tư vào công nghệ, thiết bị, đào tạo nhân sự và tái cấu trúc quy trình. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, gặp khó khăn trong việc huy động đủ vốn cho quá trình chuyển đổi này.
Bên cạnh đó, thời gian hoàn vốn cho các khoản đầu tư này thường kéo dài, trong khi lợi ích kinh tế không phải lúc nào cũng rõ ràng và dễ đo lường. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp e ngại khi đưa ra quyết định đầu tư vào phát triển chuỗi cung ứng bền vững.
Thiếu nguồn nhân lực
Việc thiếu nhân sự có chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng bền vững là một rào cản lớn. Thị trường lao động hiện nay còn thiếu những chuyên gia có kiến thức tổng hợp về cả quản lý chuỗi cung ứng và phát triển bền vững.
Đồng thời, việc đào tạo và phát triển đội ngũ nhân sự hiện có để đáp ứng yêu cầu mới cũng đòi hỏi nhiều thời gian và nguồn lực. Nhân viên cần được trang bị không chỉ kiến thức chuyên môn mà còn phải thay đổi tư duy và thói quen làm việc để phù hợp với định hướng phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Nguồn vốn đầu tư ban đầu có thể là thách thức lớn cho các doanh nghiệp khi xây dựng chuỗi cung ứng bền vững
Các thành phần của chuỗi cung ứng bền vững
Chuỗi cung ứng xanh
Chuỗi cung ứng xanh tập trung vào việc giảm thiểu tác động môi trường trong mọi hoạt động của doanh nghiệp. Điều này bao gồm việc sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa quy trình vận chuyển để giảm phát thải carbon và áp dụng các phương pháp sản xuất sạch hơn.
Doanh nghiệp thực hiện điều này thông qua việc lựa chọn nguyên vật liệu thân thiện với môi trường, tối ưu hóa bao bì đóng gói và áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng. Đồng thời, họ cũng chú trọng việc hợp tác với các nhà cung cấp có cùng cam kết về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
Chuỗi cung ứng minh bạch
Tính minh bạch trong chuỗi cung ứng đề cập đến khả năng theo dõi và truy xuất nguồn gốc của sản phẩm từ nguồn nguyên liệu đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Điều này giúp đảm bảo tính xác thực và chất lượng của sản phẩm, đồng thời tăng cường niềm tin của khách hàng.
Công nghệ số như blockchain và IoT đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra tính minh bạch, cho phép các bên liên quan truy cập thông tin về nguồn gốc, quá trình sản xuất và vận chuyển của sản phẩm. Điều này không chỉ giúp quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả hơn mà còn đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng về thông tin sản phẩm.
Chuỗi cung ứng tuần hoàn
Mô hình chuỗi cung ứng tuần hoàn tập trung vào việc tối đa hóa giá trị của tài nguyên và giảm thiểu chất thải thông qua việc tái sử dụng, tái chế và tái tạo. Thay vì mô hình sản xuất tuyến tính truyền thống "khai thác - sản xuất - thải bỏ", chuỗi cung ứng tuần hoàn tạo ra một vòng khép kín.
Các doanh nghiệp áp dụng nguyên tắc này thông qua việc thiết kế sản phẩm có thể tái chế, xây dựng hệ thống thu hồi sản phẩm đã qua sử dụng và phát triển các quy trình tái chế hiệu quả. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn tạo ra các cơ hội kinh doanh mới và giảm chi phí nguyên vật liệu trong dài hạn.
Chuỗi cung ứng tuần hoàn giúp tạo ra một vòng khép kín hiệu quả trong quá trình sản xuất
Công nghệ trong chuỗi cung ứng bền vững
Sự phát triển của công nghệ đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một chuỗi cung ứng bền vững. Nhờ công nghệ, các doanh nghiệp không chỉ tối ưu hóa quy trình vận hành mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đảm bảo tính minh bạch và tăng cường hiệu quả trong việc quản lý tài nguyên. Dưới đây là những công nghệ nổi bật đang cách mạng hóa chuỗi cung ứng bền vững:
- Trí tuệ nhân tạo
- Học máy
- Robot và kho tự động
- Sản xuất bồi đắp
- Internet công nghiệp vạn vật
- Blockchain
- Cảm biến
- Cơ sở dữ liệu hiện đại và ERP
Trí tuệ nhân tạo
Trí tuệ nhân tạo (AI) giúp doanh nghiệp dự đoán nhu cầu thị trường, tối ưu hóa quy trình vận chuyển và giảm lãng phí trong sản xuất. AI có khả năng phân tích dữ liệu lớn để phát hiện các xu hướng, hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng và chính xác. Ví dụ, AI có thể dự đoán lượng hàng tồn kho cần thiết để tránh tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt, từ đó giảm thiểu lượng tài nguyên tiêu hao không cần thiết.
Học máy
Học máy (Machine Learning) là một nhánh của AI, cho phép hệ thống tự học hỏi và cải tiến từ dữ liệu. Trong chuỗi cung ứng, học máy có thể được sử dụng để tối ưu hóa lộ trình giao hàng, dự đoán mức tiêu thụ năng lượng và phát hiện các rủi ro tiềm ẩn. Công nghệ này giúp các doanh nghiệp giảm thiểu chi phí và tối ưu hóa quy trình vận hành, đồng thời cải thiện hiệu suất môi trường thông qua việc giảm lượng khí thải carbon.
Robot và kho tự động
Robot và hệ thống kho tự động hóa đang cách mạng hóa các trung tâm phân phối và nhà kho. Robot không chỉ tăng tốc độ xử lý đơn hàng mà còn giảm thiểu sai sót và tối ưu hóa không gian lưu trữ. Những kho tự động hiện đại còn được thiết kế để giảm tiêu thụ năng lượng và sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, góp phần vào việc xây dựng chuỗi cung ứng thân thiện với môi trường.
Sản xuất bồi đắp
Sản xuất bồi đắp (Additive Manufacturing) hay còn gọi là in 3D, cho phép tạo ra các sản phẩm với độ chính xác cao, giảm thiểu lãng phí nguyên vật liệu. Công nghệ này đặc biệt hữu ích trong việc sản xuất các linh kiện theo yêu cầu, tránh tình trạng sản xuất dư thừa và hỗ trợ mô hình sản xuất tại chỗ, từ đó giảm thiểu chi phí vận chuyển và tác động môi trường.
Internet công nghiệp vạn vật
Internet công nghiệp vạn vật (IIoT) kết nối các thiết bị, máy móc và cảm biến để thu thập dữ liệu theo thời gian thực. IIoT giúp cải thiện khả năng theo dõi và quản lý chuỗi cung ứng, từ nguồn nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm cuối cùng. Nhờ IIoT, doanh nghiệp có thể giám sát mức tiêu thụ năng lượng, phát hiện sự cố kịp thời và tối ưu hóa quy trình sản xuất để đạt được các mục tiêu bền vững.
Blockchain
Blockchain cung cấp một hệ thống minh bạch và không thể thay đổi cho các giao dịch trong chuỗi cung ứng. Công nghệ này cho phép các doanh nghiệp và khách hàng theo dõi nguồn gốc của nguyên liệu, đảm bảo rằng chúng được khai thác hoặc sản xuất một cách bền vững. Blockchain cũng giúp giảm thiểu gian lận và tăng tính đáng tin cậy trong các giao dịch, từ đó củng cố niềm tin của người tiêu dùng.
Cảm biến
Cảm biến đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và thu thập dữ liệu về môi trường, như nhiệt độ, độ ẩm và chất lượng không khí. Trong chuỗi cung ứng, cảm biến được sử dụng để giám sát điều kiện bảo quản hàng hóa, giảm nguy cơ hư hỏng, đồng thời tối ưu hóa quy trình vận chuyển. Các cảm biến hiện đại còn giúp phát hiện rò rỉ năng lượng, giảm thiểu lãng phí tài nguyên.
Cơ sở dữ liệu hiện đại và ERP
Hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) và cơ sở dữ liệu tiên tiến cho phép quản lý toàn bộ chuỗi cung ứng một cách hiệu quả và tổng thể. ERP tích hợp các quy trình từ sản xuất, lưu trữ, đến vận chuyển, giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi và điều chỉnh để đạt được các mục tiêu bền vững. Cơ sở dữ liệu hiện đại còn hỗ trợ xử lý dữ liệu lớn, đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong việc ra quyết định.
Công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng bền vững
Phương pháp để chuỗi cung ứng trở nên bền vững
Để xây dựng một chuỗi cung ứng bền vững, các doanh nghiệp không chỉ cần tập trung vào tối ưu hóa chi phí và hiệu quả mà còn phải chú trọng đến các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Dưới đây là những phương pháp thiết thực giúp doanh nghiệp định hình một chuỗi cung ứng thân thiện với môi trường và có trách nhiệm với cộng đồng.
Sự hợp tác
Sự hợp tác giữa các bên liên quan trong chuỗi cung ứng là yếu tố quyết định để đạt được tính bền vững. Các doanh nghiệp cần thiết lập mối quan hệ đối tác chặt chẽ với nhà cung cấp, khách hàng và các bên thứ ba để chia sẻ thông tin và nguồn lực. Việc này không chỉ làm tăng tính minh bạch mà còn giúp phát hiện và giải quyết các vấn đề môi trường nhanh chóng. Những sáng kiến như các chương trình giảm thiểu chất thải cộng đồng hoặc các dự án bảo vệ môi trường có thể được triển khai hiệu quả hơn khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên.
Tận dụng công nghệ
Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng và giảm thiểu tác động đến môi trường. Các giải pháp như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet of Things (IoT) và phân tích dữ liệu lớn giúp doanh nghiệp theo dõi quy trình sản xuất, quản lý tồn kho hiệu quả và dự đoán nhu cầu. Ngoài ra, công nghệ blockchain có thể đảm bảo tính minh bạch trong việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm, từ đó nâng cao độ tin cậy và giảm thiểu gian lận trong chuỗi cung ứng.
Thiết lập các tiêu chuẩn nhất quán
Việc thiết lập các tiêu chuẩn nhất quán về môi trường và xã hội là điều cần thiết để đảm bảo tính bền vững. Doanh nghiệp cần xây dựng các chỉ số đánh giá hiệu suất bền vững cho mọi khâu trong chuỗi cung ứng. Những tiêu chuẩn này nên bao gồm các quy định về sử dụng năng lượng, chất lượng sản phẩm và điều kiện lao động. Thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn này, doanh nghiệp không chỉ nâng cao uy tín mà còn tạo ra giá trị lâu dài cho cộng đồng và môi trường.
Marketing bền vững
Các doanh nghiệp cần truyền thông rõ ràng về những nỗ lực bền vững của mình và cách mà sản phẩm hoặc dịch vụ của họ đóng góp vào việc bảo vệ môi trường. Việc xây dựng thương hiệu xanh không chỉ thu hút khách hàng mà còn tạo ra sự trung thành lâu dài. Các chiến dịch truyền thông cần nhấn mạnh vào tính minh bạch, trách nhiệm xã hội và các lợi ích môi trường để tạo niềm tin và động lực cho người tiêu dùng tham gia vào hành trình bền vững.
Các tiêu chuẩn trong chuỗi cung ứng bền vững cần được thiết lập một cách nhất quán
Phát triển chuỗi cung ứng bền vững tại Việt Nam
Trong những năm qua, Việt Nam đã phải đối mặt với các thách thức từ các yếu tố bên ngoài, như cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc, cuộc xung đột Nga - Ukraine và ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Những yếu tố này đã khiến chuỗi cung ứng toàn cầu gặp nhiều gián đoạn, ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong các ngành công nghiệp phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu từ các quốc gia như Trung Quốc và Nga. Ví dụ, sự gián đoạn trong việc cung cấp linh kiện từ Trung Quốc đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành công nghiệp điện tử, trong khi cuộc xung đột Nga - Ukraine làm gia tăng giá các nguyên liệu như lúa mì và phân bón. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Việt Nam nhìn nhận lại và tái cấu trúc chuỗi cung ứng nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào các thị trường ngoại biên, xây dựng hệ thống chuỗi cung ứng đa dạng và linh hoạt hơn, hướng đến phát triển bền vững.
Với những ảnh hưởng từ các khủng hoảng toàn cầu, việc phát triển chuỗi cung ứng nội địa trở thành ưu tiên chiến lược của Việt Nam. Trong đó, ngành công nghiệp hỗ trợ được xác định là trọng tâm trong việc nâng cao năng lực sản xuất trong nước, giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Các doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ mới, tự chủ nguồn nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm và bắt kịp các tiêu chuẩn quốc tế. Việc cải tổ và phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ không chỉ giúp Việt Nam duy trì chuỗi cung ứng bền vững mà còn tăng trưởng xuất khẩu, giảm áp lực từ sự biến động của thị trường quốc tế.
Để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc tối ưu hóa quy trình sản xuất và vận hành. Các doanh nghiệp cần sử dụng công nghệ tiên tiến như tự động hóa, robot hóa và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để giảm chi phí, tăng hiệu quả và giảm thiểu tác động môi trường. Đặc biệt, việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo và phương tiện vận chuyển ít phát thải là yếu tố quan trọng trong việc tạo dựng chuỗi cung ứng xanh. Việt Nam cũng cần tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để kết nối sâu rộng hơn với các thị trường quốc tế, đồng thời áp dụng công nghệ và chuyển giao kỹ thuật từ các đối tác phát triển nhằm nâng cao năng lực sản xuất và đáp ứng yêu cầu bền vững từ các thị trường khó tính như Liên minh Châu Âu (EU).
Chuỗi cung ứng bền vững tại Việt Nam đang có những chuyển biến tích cực
Bằng cách tối ưu hóa quy trình, giảm thiểu tác động môi trường và đáp ứng các yêu cầu về trách nhiệm xã hội, chuỗi cung ứng bền vững giúp doanh nghiệp tạo dựng giá trị lâu dài, củng cố niềm tin từ khách hàng và đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế và xã hội. Đây chính là nền tảng vững chắc cho sự thịnh vượng trong tương lai.
