Giải thưởng Sách hay: khắt khe làm nên danh giá

TTO - Lễ công bố Giải thưởng Sách hay 2011 do Dự án Văn hóa - Giáo dục Sách Hay (sachhay.com) và Trường Doanh Nhân PACE cùng khởi xướng thực hiện đã diễn ra vào sáng 8-9-2011 tại Khách sạn Kim Đô, TP.HCM.

Giải thưởng bao gồm 7 hạng mục: Lẽ sống, Giáo dục, Nghiên cứu, Kinh tế, Quản trị, Văn học và Thiếu nhi - mỗi hạng mục trao hai giải cho tác phẩm dịch và viết/biên soạn

Ở vòng đề cử của giải thưởng này, giới trí thức, học giả, chuyên gia trong lĩnh vực, nhà báo, người làm sách, người yêu sách chính là những người bình chọn tác phẩm. Với thông điệp “Giải thưởng sách của nhân dân”, giải thưởng đã đem đến những điều mới lạ trong quy chế tuyển chọn, tôn vinh một cách trang trọng những tác phẩm làm lay động đọc giả Việt Nam hơn 35 năm qua, đó là nhận xét của nhiều trí thức, học giả có mặt tại lễ trao giải.

Nhân dân và chuyên gia cùng tìm sách

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online xung quanh giải thưởng, ông Giản Tư Trung, hiệu trưởng của trường Doanh Nhân PACE cho biết:

* Ông nghĩ sao về việc các tác phẩm được xuất bản cách đây khá lâu như cuốn Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh được trao giải thưởng Sách hay?

- Trong quy chế của Giải thưởng Sách hay 2011, chúng tôi cho bình chọn những cuốn sách hay trong mỗi lĩnh vực được xuất bản từ năm 1975 đến nay. Đó là lí do vì sao có nhiều cuốn sách ra đời từ rất lâu, cách đây 20, thậm chí 30 năm.

Dù là tác phẩm hay, đôi khi chúng chỉ nổi lên ở một giai đoạn nhất định. Nếu được trao giải, đây sẽ là cơ hội cho những tác phẩm trong quá khứ được sống lại, được đưa đến bạn đọc và có sức sống với thời gian.

* Ông có thể cho biết cách thức tuyển chọn các tác phẩm?

- Mỗi hạng mục có một hội đồng tuyển chọn riêng bao gồm các chuyên gia của lãnh vực đó. Thư ký giải thưởng sẽ lọc lại các tác phẩm được nhiều giới độc giả đề cử. Có sự lựa chọn để đưa vào vòng sơ khảo.

Tại vòng này, mỗi thành viên của hội đồng tuyển chọn được đề cử thêm những tác phẩm hay bên cạnh danh sách này. Ở vòng chung khảo, danh sách đề cử chỉ còn 2-10 tác phẩm. Sự chọn lựa cuối cùng do các chuyên gia của hội đồng đưa ra. Mỗi cuốn sách được trao giải phải có sự đồng thuận 100% của tất cả thành viên trong hội đồng. Cũng có trường hợp là 100% hội đồng đồng thuận không trao giải cho tác phẩm nào ở hạng mục đó cả.

* Vậy yếu tố "nhân dân" trong vòng đề cử mang ý nghĩa thế nào?

- Đây là yếu tố vô cùng quan trọng của Giải thưởng Sách hay. Thực tế, dù các chuyên gia, thành viên hội đồng đọc nhiều sách đến đâu cũng không thể biết hết tất cả sách hay. Chính nhờ vào yếu tố “nhân dân”, giải thưởng sẽ có thêm nhiều cái nhìn và phát hiện ngoài phát hiện của hội đồng xét chọn của giải thưởng. Có thể nói Giải thưởng Sách hay là do nhân dân và chuyên gia cùng tìm sách để định giải.

* Nếu các giải thưởng khác được bầu chọn trên đa số phiếu bầu, tác phẩm của Giải thưởng Sách hay phải đạt được 100% sự đồng thuận của hội đồng xét tuyển. Ông có thể cho biết lý do?

- Lý do của quy chế này là tạo sự danh giá và uy tín cho giải thưởng. Vì mỗi người sẽ thích một cuốn sách khác nhau, cuốn sách có được sự đồng thuận 100% chứng tỏ cuốn sách rất có giá trị về học thuật lẫn sự đóng góp vào kho tri thức cho xã hội. Nó khiến cho giải thưởng trở nên khó khăn và phức tạp hơn nhưng đổi lại nó làm cho giải thưởng chính xác hơn.

* Một điều mới lạ khác của giải thưởng là sự tôn vinh những nhà xuất bản và những công ty làm sách. Quan điểm của những người tổ chức giải thưởng ở đây là thế nào?

- Trước đây, khi trao giải cho sách, ta chỉ chú ý đến những người viết và dịch sách . Trong khi đó có một chủ thể khác cũng vô cùng quan trọng trong việc làm ra cuốn sách. Đó là những công ty làm sách hay nhà xuất bản. Không có họ các tác giả và dịch giả cũng không thể có được các cuốn sách hoàn chỉnh. Chính vì thế, vai trò của người làm sách cũng phải được xã hội nhìn nhận. Qua giải thưởng này, chúng tôi muốn thực hiện điều đó.

Không tìm ra sách “Phát triển thiếu nhi” hay

Việc không tìm ra được tác phẩm nào trong lĩnh vực phát triển thiếu nhi để trao giải thể hiện sự trăn trở, băn khoăn rất lớn của hội đồng trao giải và hội đồng xét tuyển.

Trong lời phát biểu của mình, tiến sĩ Quách Thu Nguyệt - thành viên hội đồng trao giải Sách Hay, chia sẻ: “Rõ ràng chúng ta đã nói nhiều đến cải cách giáo dục, tuy nhiên trải qua một thời gian dài, sách dành cho thiếu nhi ở nước ta vẫn còn nhiều hạn chế. Việc không tìm ra được cuốn sách nào trao giải cho hạng mục Phát triển thiếu nhi lần này như một hồi chuông gióng lên trong xã hội, song cũng đồng thời là lời gửi gắm đến những nhà giáo dục, những người viết sách tâm huyết với lĩnh vực thiếu nhi”.

Nhà văn Bảo Ninh: Hàm ơn một thời đại văn học

Dù không thể có mặt vì lý do sức khỏe, nhà văn Bảo Ninh - tác giả đoạt giải văn học trong nước với tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh đã gửi đến niềm xúc động khi tác phẩm mang thân phận thăng trầm của ông một lần nữa được tôn vinh và khẳng định là một tác phẩm văn học có thể sống cùng thời gian.

Nhà văn viết có đoạn: "....Tôi hàm ơn các thầy của tôi ở trường Viết văn Nguyễn Du là giáo sư Hoàng Ngọc Hiến, nhà văn Nguyên Ngọc, nhà văn Nguyễn Minh Châu, giáo sư Phạm Vĩnh Cư. Đối với riêng bản thân tôi, các thầy chính là hiện thân của sự khai sáng và thức tỉnh trong Đổi Mới, nhờ các thầy mà tôi có được cho riêng mình tinh thần nhân văn tự do trong sáng tạo văn học, một cách cụ thể là nhờ các thầy mà tôi đã có thể viết cuốn Nỗi buồn chiến tranh....

Tôi hiểu rằng cuốn Nỗi buồn chiến tranh chỉ có thể được xuất bản nhờ Đổi Mới, mà cụ thể là nhờ Nhà xuất bản Hội Nhà văn của thời kỳ đó. Bản thảo cuốn sách được rà soát chặt chẽ từng chữ nhưng đã được trọng thị in ra đầy đủ từng chữ, và được Nhà xuất bản kiên định bảo vệ, dù đấy là tiểu thuyết đầu tay của một người viết chưa ai biết tới. Tôi thực sự khâm phục và nhớ ơn nhà văn Nguyễn Kiên, nhà văn Nguyễn Phan Hách.

Nhưng, hồi đó, ngay dù được sự nâng đỡ của các nhà văn bậc thầy, được sự duyệt in của Nhà xuất bản, cuốn sách vẫn không thể được xuất bản nếu không có sự giúp đỡ chí tình và đầy hiệu quả của nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến, một trong những nhà làm sách tự do và tư nhân đầu tiên trong những năm đầu Đổi Mới

Từ khi xuất bản cho đến nay, Nỗi buồn chiến tranh quả thật đã trải nhiều nỗi thăng trầm, tuy nhiên, đây vẫn thực sự là một tác phẩm văn học Việt Nam có số phận vô cùng may mắn, bởi đã được sinh ra trong thời Đổi Mới của văn học nước nhà... Tôi vô hạn hàm ơn đất nước, con người và văn học thời đại ấy...."

Danh sách tác giả và các dịch giả đoạt giải:

THÁI QUYÊN - HỮU CÔNG  (Theo Tuổi Trẻ)