Một quốc gia có kim ngạch xuất khẩu cao cho thấy nền kinh tế quốc gia đó có khả năng sản xuất và cung ứng hàng hóa, dịch vụ chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường quốc tế. Một quốc gia có kim ngạch nhập khẩu cao cho thấy nền kinh tế quốc gia đó có nhu cầu tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ từ nước ngoài. Nếu kim ngạch xuất khẩu vượt quá kim ngạch nhập khẩu, quốc gia đó sẽ có thặng dư thương mại, trường hợp kim ngạch nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu thì sẽ bị thâm hụt thương mại.
Kim ngạch là gì?
Kim ngạch là tổng giá trị của hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu hoặc nhập khẩu của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Đây là thuật ngữ phổ biến trong lĩnh vực kinh tế thương mại, là chỉ số quan trọng để đánh giá hoạt động thương mại của một quốc gia.
Kim ngạch cũng thể hiện mức độ tham gia của một quốc gia vào hoạt động kinh doanh quốc tế và sự cạnh tranh của các mặt hàng, dịch vụ sản xuất trong nước trên thị trường quốc tế. Trong đó, có 2 loại kim ngạch chính bao gồm:
-
Kim ngạch xuất khẩu: là tổng giá trị của các hàng hóa, dịch vụ mà một quốc gia bán ra thị trường quốc tế trong một khoảng thời gian cụ thể. Nó phản ánh khả năng cạnh tranh của quốc gia đó trên thị trường quốc tế và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của quốc gia đó.
-
Kim ngạch nhập khẩu: là tổng giá trị của các hàng hóa, dịch vụ mà một quốc gia nhập từ thị trường quốc tế trong một khoảng thời gian nhất định. Kim ngạch nhập khẩu cho thấy mức độ phụ thuộc của quốc gia đó vào hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu, có ảnh hưởng đến thâm hụt thương mại của quốc gia đó.
Tổng kim ngạch của một quốc gia là tổng 2 loại kim ngạch xuất nhập khẩu. Tổng này thể hiện giá trị tổng hợp của hàng hóa, dịch vụ tham gia vào hoạt động thương mại quốc tế của quốc gia đó trong một khoảng thời gian nhất định.
Công thức tính tổng kim ngạch xuất nhập khẩu
Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu = Giá trị kim ngạch xuất khẩu + Giá trị kim ngạch nhập khẩu
Trong đó:
- Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu: Là tổng giá trị tất cả hàng hóa và dịch vụ đã được xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia trong một khoảng thời gian (thường là theo năm hoặc theo quý).
- Giá trị xuất khẩu hàng hóa là tổng giá trị hàng hóa đã được xuất khẩu ra thị trường quốc tế.
- Giá trị nhập khẩu hàng hóa là tổng giá trị hàng hóa đã được nhập khẩu từ thị trường quốc tế.
Ví dụ về tổng kim ngạch xuất nhập khẩu:
- Xuất khẩu: 35 tỷ USD (gồm dệt may, điện tử, thủy sản).
- Nhập khẩu: 50 tỷ USD (gồm máy móc, năng lượng, nguyên liệu).
- Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu: 35+50=85 tỷ USD.
- Quy mô thương mại quốc tế là 85 tỷ USD.
Tham khảo thêm:
- Bộ Công Thương công bố Báo cáo Xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2023 (Bộ Công Thương)
- “Chốt sổ” năm 2022, kim ngạch xuất nhập khẩu cán mốc 730,21 tỷ USD (Bộ Tài Chính)
Bên cạnh đó, công thức tính tỷ lệ xuất nhập khẩu (Export-Import Ratio), hoặc còn gọi là hệ số thương mại xuất nhập khẩu:
= (Giá trị xuất khẩu / Giá trị nhập khẩu) x 100%
Ý nghĩa:
- Tỷ lệ xuất nhập khẩu cho biết mối quan hệ giữa giá trị hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu trong một khoảng thời gian nhất định.
- Kết quả của công thức này được biểu thị bằng phần trăm (%).
Ý nghĩa cụ thể:
- > 100%: Xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu (cán cân thương mại thặng dư).
- = 100%: Xuất khẩu bằng nhập khẩu (cán cân thương mại cân bằng).
- < 100%: Nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu (cán cân thương mại thâm hụt).
Ví dụ minh họa:
- Nếu giá trị xuất khẩu là 200 triệu USD và nhập khẩu là 100 triệu USD: (200/100) x 100% = 200% (có nghĩa là xuất khẩu gấp đôi nhập khẩu).
Tổng quan tình hình kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam
Theo Tổng cục Thống kê, trong tháng 10 năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 61,62 tỷ USD, tăng trưởng 4,1% so với tháng trước và 5,6% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu tăng 5,9% và nhập khẩu tăng 5,2%. Điều này dẫn đến cán cân thương mại hàng hóa trong 10 tháng đầu năm 2023 đạt mức ước tính xuất siêu kỷ lục 4,61 tỷ USD.
Kim ngạch xuất khẩu
Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 10/2023 ước đạt 32,31 tỷ USD, tăng 5,3% so với tháng trước. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt 8,49 tỷ USD, tăng 5,7%; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt 23,82 tỷ USD, tăng 5,2%. So với cùng kỳ năm trước, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 10 tăng 5,9%, trong đó khu vực kinh tế trong nước tăng 15,1%, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) tăng 3%.
Trong tháng 10 năm 2023, xuất khẩu của 7 mặt hàng đã đạt tổng kim ngạch trên 1 tỷ USD, chiếm 67,6% tổng kim ngạch xuất khẩu. Trong số đó, có 2 mặt hàng xuất khẩu với kim ngạch trên 5 tỷ USD, chiếm 33,1%. Mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu cao nhất là điện tử, máy tính và linh kiện, đạt 5,6 tỷ USD, chiếm 17,3% tổng kim ngạch xuất khẩu, tăng 17,1% so với cùng kỳ năm trước. Theo sau là máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng, đạt 4,6 tỷ USD, tăng 14,7%. Cuối cùng, mặt hàng phương tiện vận tải và phụ tùng đạt 1,3 tỷ USD, tăng 30,7%.
Tổng quan, trong tổng số 34 mặt hàng xuất khẩu chính, có 15 mặt hàng được ghi nhận là tăng so với cùng kỳ năm trước, đây được xem là động lực đưa xuất khẩu đạt mức tăng trưởng so với cùng kỳ năm trước.
Kim ngạch nhập khẩu
Về kim ngạch nhập khẩu, trong tháng 10/2023, tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa ước đạt 29,31 tỷ USD, ghi nhận mức tăng 2,9% so với tháng trước. Trong đó, khu vực kinh tế nội địa đạt 10,36 tỷ USD, tăng 3,7% và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đạt 18,95 tỷ USD, tăng 2,4%. So với cùng kỳ năm trước, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa trong tháng 10 tăng 5,2%, với khu vực kinh tế nội địa tăng 8,5% và khu vực thu hút vốn đầu tư nước ngoài tăng 3,5%
Trong tháng 10 năm 2023, tổng cộng có 4 mặt hàng nhập khẩu với giá trị trên 1 tỷ USD, chiếm 47,3% tổng kim ngạch nhập khẩu. Các mặt hàng này đã ghi nhận mức tăng so với cùng kỳ năm trước. Điện tử, máy tính và linh kiện đạt 8,2 tỷ USD, tăng 26,4%. Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác đạt 3,5 tỷ USD, tăng 2,4%, vải đạt 1,2 tỷ USD, tăng 8%. Ngoài ra, còn có nhiều mặt hàng khác cũng ghi nhận tốc độ tăng trưởng cao như sữa và các sản phẩm từ sữa đạt 120 triệu USD, tăng 55,9%. Xăng dầu đạt 815 triệu USD, tăng 44,8%, ngô đạt 398 triệu USD, tăng 35,4%, sắt thép đạt 989 triệu USD, tăng 35,2%. Hạt điều đạt 173 triệu USD, tăng 29,8%, thức ăn gia súc và nguyên phụ liệu đạt 500 triệu USD, tăng 24,7%.
Cùng khoảng thời gian này, xuất siêu sang Hoa Kỳ đạt khoảng 67,1 tỷ USD, giảm 17,2% so với cùng kỳ năm trước. Xuất siêu sang EU đạt 23,7 tỷ USD, giảm 12,4%. Xuất siêu sang Nhật Bản đạt 1,6 tỷ USD (cùng kỳ năm trước đạt 317 triệu USD). Trong khi đó, nhập siêu từ Trung Quốc đạt 40,5 tỷ USD, giảm 23,4%. Nhập siêu từ Hàn Quốc đạt 23,4 tỷ USD, giảm 27,6%. Nhập siêu từ ASEAN đạt 6,5 tỷ USD, giảm 38,2%.
Tổng quan, trong 10 tháng năm 2023, cán cân thương mại hàng hóa ước tính đạt mức xuất siêu kỷ lục 24,61 tỷ USD, gấp đôi so với mức xuất siêu của cả năm 2022. Trong tổng số này, khu vực kinh tế trong nước dự kiến sẽ nhập siêu 17,99 tỷ USD, trong khi khu vực có vốn đầu tư từ nước ngoài (bao gồm cả dầu thô) xuất siêu 42,6 tỷ USD.
Giải pháp tăng kim ngạch xuất khẩu
Để tăng kim ngạch xuất khẩu, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Tăng cường năng lực sản xuất của doanh nghiệp
Đây là giải pháp căn bản, mang tính quyết định đến tăng kim ngạch xuất khẩu. Doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Hiện nay, thị trường xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu tập trung vào một số thị trường truyền thống như Mỹ, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc, Nhật Bản. Để tăng kim ngạch xuất khẩu, cần tiếp tục mở rộng thị trường sang các thị trường tiềm năng như Ấn Độ, Đông Nam Á, Trung Đông, châu Phi...
Nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại
Xúc tiến thương mại là cầu nối quan trọng giữa doanh nghiệp Việt Nam với thị trường quốc tế. Để nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, cần đổi mới cách thức triển khai, tập trung vào các thị trường mục tiêu, các sản phẩm, dịch vụ có tiềm năng xuất khẩu.
Hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do (FTA)
Việt Nam đã tham gia ký kết nhiều FTA quan trọng, tạo ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu. Để tận dụng hiệu quả các cam kết trong các FTA, cần hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn, quy định của thị trường các nước nhập khẩu.
Đẩy mạnh phát triển logistics
Logistics là một trong những yếu tố quan trọng quyết định khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Để nâng cao năng lực logistics, cần tiếp tục đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, công nghệ, dịch vụ logistics.
Đẩy mạnh sản xuất chế biến
Để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu và đạt được sự cân đối trong cán cân thương mại, việc tăng cường sản xuất và chế biến hàng hóa có giá trị gia tăng cao là rất quan trọng. Đặc biệt, cần tập trung vào việc chế biến các sản phẩm từ nguyên liệu nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và các sản phẩm công nghiệp có giá trị gia tăng cao.
Bộ Công Thương nhận định, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang khó khăn và gặp nhiều thách thức như hiện nay. Nhu cầu, thị hiếu tiêu dùng tại thị trường xuất khẩu tại Việt Nam đã và đang xuất hiện nhiều xu hướng mới, đặc biệt là giá cả. Song song đó, chất lượng và các yêu cầu liên quan tới việc bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, sống xanh, chuỗi cung ứng sạch, bền vững,... cũng được chú ý. Bộ Công Thương cũng dự báo, từ nay đến cuối 2023 và đầu 2024, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ sẽ khởi sắc hơn, bởi lúc này nhu cầu thị trường đã tăng lên và tồn kho giảm.
